Arbeid en rust

Dinsdag 27 februari 2007 - Ook al lijkt het een modern verschijnsel, de 24-uurseconomie bestaat al heel lang. Ze is alleen maar even weggeweest. Rond het midden van de negentiende eeuw, tijdens de opkomst van de industrie, waren arbeidstijden van 16 uur per dag geen uitzondering. Rust was geen recht maar genade, tenminste voor mensen die het vooral van hun handen moesten hebben.De eerste doorbraak was het kinderwetje van het liberale Kamerlid Samuel van Houten in 1874. Die wet verbood kinderen onder de twaalf jaar in fabrieken te werken. Maar alles veranderde door de angst voor een revolutie, door wat toen het proletariaat werd genoemd. Er kwam een parlementaire enquête naar de 'Toestanden in Fabrieken en Werkplaatsen' en de bevindingen daarvan leidden tot de Arbeidswet van 1889 die verbood dat kinderen onder de 16 jaar en vrouwen langer dan 11 uur per dag werkten. Een eeuw later werd het bouwwerk voltooid, na veel tussenstappen, met de Arbeidstijdenwet 1995. Zoals de wetgever het stelde in de inleiding: 'De wet is noodzakelijk met het oog op veiligheid, gezondheid en welzijn in verband met arbeid, de bescherming van jongeren en het combineren van arbeid en zorgtaken.' Eindelijk was alles tot in de puntjes geregeld, tenminste als je in de juiste categorie viel.Al spoedig bleek dat er te veel puntjes waren geregeld. Daarom gaat op 1 april de Vereenvoudigde Arbeidstijdenwet in. De bescherming is niet minder, maar wel globaler; de beperking van de arbeidstijd en de regeling van rust worden voortaan berekend over langere perioden dan voorheen. Maar nog steeds zijn categorieën werknemers uitgesloten van de bescherming.Als je leiding geeft en meer dan 30.000 euro verdient dan mag je werken zo lang je wilt en rusten zo kort je wilt. Als je meer dan 50.000 euro verdient, hoef je zelfs geen leiding te geven om vrij te zijn in de duur van je werktijd. Natuurlijk zijn er ook weer uitzonderingen op de uitzonderingen: als je zwanger bent of als je door de aard van je beroep de medemens grote schade kunt toebrengen, zoals piloten of scheepvaartkapiteins. En voor personeel in de gezondheidszorg gelden weer andere regels met aan de top medisch specialisten en artsen in opleiding, toch beroepen met een hoog afbreukrisico. In dat laatste geval zijn het niet alleen de regels maar is het vooral de handhaving die te wensen overlaat.Het lijkt erop dat bijna anderhalve eeuw ontwikkeling in de bescherming van werknemers er toe heeft geleid dat de oorspronkelijke groep die geheel afhankelijk was van de genade van zijn werkgevers nu overbeschermd is, terwijl de groep die je vroeger de 'elite' zou hebben genoemd afhankelijk is van de zorgzaamheid van hun werkgever. Toegegeven, vaak willen ze zelf niet anders, maar dat gold ook voor de arbeiders in de klei-industrie die in 1841 zes dagen per week 16 uur per dag klei stonden te scheppen. Nu staat de 'elite' doodvermoeid aan het bed, of zit uren per dag in de file of de trein, op weg naar de volgende uitdaging. Ontwaakt verworpenen der aarde!